Territoires
de l’entre
Répartis sur le mur de la galerie exactement comme ils l’ ont été sur
ceux de ‘atelier, selon le même ordonnancement tout â la
fois précis, ouvert et méditatif, des artefacts de diverses formes,
matiêres, factures et figures, semblent évoquer le plan incertain
d’un pays qui le serait plus encore. Er c’est entre ces objets,
qui ne sont ni tuut â fait peintures ni tout â fait sculptures,
ni complêtement nature, ni complètement culture, c’est entre
tout cela que tout se joue er se noue.
Ici on entre dans les terres de l’entre!
Il y a un mot néerlandais, je suis bien incapable de le restituer, que
Ronald Ruseler prononce souvent, dont il a même titré certaines
de ses oeuvres, et qui signifie selon sa propre traduction en français, ‘la
campagne qui n’est pas encore la campagne’.
Etendues interlopes. Sortes d’entre-terres, ou de presque-terres, comme
on dit ‘presqu’iles’. Territoires qui sont au monde naturel
ce que les limbes nu le purgatoire sont au monde surnarurel.
A quelques pas de son atelier d’IJmuiden commencent ces espèces
d’espaces. Nous y avons marché, dans le vent, le sable et l’incertain.
Monde si indécis que nous avons vu un arc en-ciel long et timide y réunir
un moment la lumière et l’orage, l’aciérie et la
dune, le champ et le chantier, le lieu et sons passé. Terrains très
vagues, longuement étendus entre les vagues â l’âme
et celles de la met, grise. Sous-espèces d’espaces flous, fluctuant,
douteux, dunes enkystées de bunkers, parcourues d’engins irrésolus.
L’espace est ici si indéfinissable qu’il en vient â ressembler
au temps. Pour Ronald Ruseler, ces lieux sont la chair même de sa mémoire.
Et ses oeuvres sont l’écriture de certe mémoire, le journal
de ce voyage infini â travers ce qu’il nomme ‘la distance
mythique’, soir tout l’espace qui s’étend entre le
passé et la présence d’un lieu.
Il y a des représentants de commerce qui transportent de ville en ville
leurs petites mallettes conrenant des échantillons. Ronald Ruseler a
fait de telles valises où tout est soigneusement rangé. Elles
peuvent conrenir des jours de la semaine, des mois de l’année,
des points cardinaux, les quatre éléments, la mer dans la mer,
des lieux sacrés, des horizons quelquefois perdus. Ronald Ruseler est
représentant en horizons. Mais ne le détrompez pas s’il
se dit artiste. Au fond c’est la même chose.
Gérard
Barrière 1993 |
Gérard
Barrière (1948 - 2010)
|
Gebieden
van de ‘halflandlijkheid’
Verdeeld over de muren van de galerie, precies zoals ze dat waren over de wanden
van het atelier, volgens de zelfde ordening, die tegelijkertijd nauwkeurig,
open en beschouwend is, lijken kunstwerken van verschillende vormen, materialen,
behandelingswijzen en voorstellingen de vage ordening op te roepen van
een gebied dar nog vager zou zijn.
En temidden van die objecten, die noch helemaal schilderkunst, noch helemaal
beeld--bouwkunst zijn en evenmin volkomen natuur of volkomen cultuur, temidden
van dit alles speelt alles zich af en is alles met alles verbonden.
Hier komt men de wereld van het halflandelijke binnen.
Er is een Nederlands woord — ik ben niet bij machte het weer te geven — dat
Ronald Ruseler vaak gebruikt, dat hij zelfs als titel heeft meegegeven aan
sommige van zijn werken en dat volgens zijn eigen vertaling in het Frans betekent: ‘la
campagne qui n’est pas encore la campagne’.
Onduidelijke uitgestrektheden. Een soort landen in wording, verkerend in een
tussenfase, of bijna—landen, ‘schier’-landen zoals je zegt ‘schiereilanden’.
Gebieden die voor de natuurlijke wereld zijn wat het voorgeborchte en het vagevuur
zijn voor de bovennatuurlijke wereld.
Even buiten zijn atelier in IJmuiden begint dit soort gebieden. We hebben gelopen
in de wind, in het zand en in het onbestemde. Een wereld zo onbestemd, dat
we er een ogenblik hebben gezien, hoe door een lange schuchtere regenboog licht
en onweer, hoogovens en duinen, land en werkplaats, de plaats en haar verleden
met elkaar werden verenigd. Gebieden zonder een duidelijke bestemming, zich
ver uitstrekkend tussen de opwellingen van het gemoed en de opwellende golven
van de grijsgroene zee. Wazige ruimten, ongestadig, onzeker, duinen met bunkers
als gezwellen, bezaaid met onduidelijke voorwerpen.
De ruimte is hier zo onuitsprekelijk vaag dat zij op de tijd begint te lijken.
Voor Ronald Ruseler zijn deze plaatsen het wezen van zijn herinnering. Zijn
werken zijn het schrift van deze herinnering, her dagboek van die eindeloze
reis door war hij noemt ‘de mythische afstand’, te weten de hele
ruimte die zich uitsteekt tussen het verleden en het heden van een plaats.
Er zijn handelsreizigers die van stad tot stad reizen met hun koffertjes vol
monsters. Ronald Ruseler heeft zulke koffertjes gemaakt, waarin alles zorgvuldig
gerangschikt is. Ze kunnen dagen van de week bevatten, maanden van het jaar,
windrichtingen, de vier elementen, de zee in de zee, heilige plaatsen, gezichtseinders
die soms zelfs niet meer te zien zijn. Ronald Ruseler is vertegenwoordiger
in gezichtseinders. Maar help hem niet uit de droom, als hij zegt dat hij kunstenaar
is. In wezen is dat hetzelfde.
Gérard
Barrière 1993 |
