Dit zijn enige willekeurige, positief bedoelde, uitspraken over het kunstwerk
en zijn maker. Ze komen uit recente publicaties. Als wij die teksten zomaar
lezen raken wij in verwarring. Wat ziet de recensent eigenlijk en welke voorstelling
moet de lezer zich van het werk maken? De uitspraken bedoelen veel, maar zij
zeggen, zonder plaatje in het hoofd, weinig.
Helpen woorden wel bij het reproduceren van een kunstwerk in ons voorstellingsvermogen?
Een kunstwerk kunnen wij uiteindelijk alleen ontrafelen als wij er goed naar
kijken en het zorgvuldig bestuderen.
2
De Amerikaanse filosoof Arthur Danto heeft op een aanstekelijke manier de betekenis
van de kunst en haar plaats in ons leven geformuleerd. Hij beschrijft een beeldende
kunst waarin de werkelijkheid niet meer als vaststaand uitgangspunt veroverd
hoeft te worden, maar op ieder gewenst moment haar filosofische inhoud krijgt.
Toen Danto voor het eerst geconfronteerd werd met Andy Warhol’ s Brillodozen
besefte hij dat de beeldende kunst definitief filosofie was geworden. Hij had
woorden nodig om het werk te definiëren. De Brillodozen waren exacte replica’s
van de echte verpakkingen. Het verschil tussen kunst en werkelijkheid was opgeheven.
Het werk van Warhol was ‘leeg’ geworden. De beeldende kunst moet
vanaf de Brillodozen inhoudelijk benoemd worden. Die nieuwe ‘invulbaarheid’ geeft
betekenis aan de kunst van de tweede helft van de twintigste eeuw. De verregaande
consequenties die dit heeft voor de kunst maakt Warhol overigens, met Pablo
Picasso, de belangrijkste en invloedrijkste kunstenaar van de twintigste eeuw.
Na de dood van God, de niet-bestaande mens, het einde van de geschiedenis en
de tot filosofie geworden beeldende kunst is onze werkelijkheid niet meer zo
logisch. De beeldende kunst van de afgelopen decennia is één
groot commentaar op het vooruitgangsgeloof van de twintigste eeuw. De traditionele ‘verovering
van de werkelijkheid’ wordt als techniek ondertussen geheel voor rekening
genomen door de fotografie. Film, video en computer voegen aan die realiteit
geluid, beweging en snelheid toe. Men ziet alom dat musea en collecties in
hoge mate belangstelling hebben voor die hedendaagse vorm van realisme.
Kunst blijft altijd gemaakt worden, maar de betekenis ervan zal steeds anders
zijn.
De beeldende kunst is voortaan afhankelijk van de samenhang waarin zij gepresenteerd
wordt.
De noodzaak bepaalt vorm en inhoud.
3
Veel kunstenaars en tentoonstellingsmakers zoeken de werkelijkheid in sociale
processen en in de maatschappij. In zo’n klimaat ontstaat kunst die geen
kunst genoemd wil worden.
Dat is ook wel logisch omdat in het westen het persoonlijke vreemd genoeg inwisselbaar
lijkt te zijn geworden.
Kunstcritica Anna Tilroe beschrijft in haar bundel Blinkend Stof het gemak
waarmee kunstenaars heen en weer bewegen tussen de wereld van de beleving,
de illusie en de persoonlijke leefwereld.
Deze kunstenaars manifesteren zich in het dagelijks leven en onttrekken zich
aan de spelregels die voorheen aan het kunstenaarschap werden gesteld. Zij
raken als het ware ‘zoek’.
Flexibel manifesteren zij zich op alle ontstane niveaus. Of het nu toegepast
en gebonden is, in collectieven of in netwerken. Met het grootste gemak gaan
de hoge en de lage kunsten hand in hand.
Op de laatste Biënnale in Venetië werd een veelheid aan uitingsvormen
aan de orde gesteld. De expositie bestond uit verschillende ‘ lagen en
niveaus’. Autonome kunst, belevingskunst, politieke statements uitgedragen
door kunstcentra of collectieven, theater en performances op straat, muziek,
verwarring, herrie, onderzoek, wonderschone stille poëtische kunst met,
als luxe, tergend langzame schoonheid, dit alles passeerde de revue. Deze grote
kunstmanifestaties, maar ook kleine intieme exposities, confronteren ons steeds
meer met hun fascinerende diversiteit.
4
Voor de kunstenaar blijft het belang om kunst te maken natuurlijk bestaan.
De liefde voor het werk is levensvoorwaarde. Hier betreden we het domein van
de kunstenaar, want al dat werk moet getoond worden.
Tien jaar geleden heeft in Haarlem zo’n groep kunstenaars besloten om
datgene te doen wat teveel ontbrak: exposities maken.
Sindsdien nemen zijzelf het heft in handen en organiseren presentaties en exposities.
Die exposities waren dringend nodig. Ze zijn dat nog steeds.
‘Als een museum beschikbaar is om werk te tonen ... Uitstekend...!
Kan het niet...? Nou, dan niet... Dan doen we het zelf.’
Dat was en is het motto.
Een grote verscheidenheid aan kunst is in al die jaren in de Vishal aan bod
gekomen. Het is daarmee een levendig platform voor discussie over beeldende
kunst geworden. De Vishal verenigt, bijna en passant, de eerder genoemde voorbeelden
over kunst en kunstenaarschap. Hier spreekt het werk.
De Amerikaanse componist John Adams schreef een prachtig stuk: Chamber Symphony.
Het is een groots stuk met een kleine, overzichtelijke bezetting. De Vishal
kan er mee vergeleken worden: klein, overzichtelijk en groots als plaats waar
beeldende kunst welkom is.
5
Of de kunst nu filosofie is geworden of niet, is voor ons met dit tienjarig
bestaan voorlopig even van geen belang.
Tien jaar levende kunst in het midden van de stad heeft geen kwalificaties
meer nodig om haar bestaan te rechtvaardigen. Wat wel nodig blijft is een podium
waar beeldende kunst de mogelijkheid krijgt om geëxposeerd te worden.
Dat schitterende podium is de Vishal.
2004
tekst publicatie
10 jaar de Vishal ,
Haarlem
|
