Irakli Sabekia (Sokhumi, Georgië – 1985), studeerde in 2019 af op de Design Academy Eindhoven. Wij spreken elkaar op zijn atelier in Amsterdam, omdat hij binnenkort op uitnodiging van Arti@Amicitiae een maand gaat werken als artist-in-residence. Kunstenaar en voormalig mentor Irene Fortuyn deed de voordracht.
Experiment en artistieke ontwikkeling
Irakli Sabekia is afkomstig uit Georgië, studeerde daar aanvankelijk medicijnen en werd arts, alhoewel hij dat vak nooit in de praktijk heeft gebracht. Wel raakte hij meer en meer gefascineerd door kunst. Niet dat hij direct koos voor het kunstenaarschap, maar in het spanningsveld tussen de menselijke maat en het politiek-, maatschappelijk systeem lag voor hem een wereld die door kunst overbrugd kon worden. Eerst deed hij projecten met foto’s, maar die installaties werden gaandeweg belangrijker dan de fotografie zelf. Toen hij zich oriënteerde voor een kunststudie kwam hij uit bij de Design Academy in Eindhoven, mede vanwege de wereldwijde reputatie van het instituut. Het sprak hem op de Design Academy enorm aan dat Irene Fortuyn geen designer was, maar kunstenaar. Zij heeft hem daarmee misschien wel, bij alle stappen die hij zette, het meest beïnvloed in zijn ontwikkeling. Sabekia voelde zich vooral aangetrokken door het experimentele- en artistieke karakter van haar afdeling, want kunst en design gingen daar moeiteloos in elkaar over. De paden van Fortuyn en Sabekia kruisten elkaar na het afronden van de studie regelmatig bij exposities of projecten, zodoende hielden zij contact, mede door de wederzijdse klik.
De ruimte tussen de mens en het systeem
‘Bij het ontwikkelen van een project gaat veel studie vooraf’, vertelt hij, ‘De uitkomst is soms ruimtelijk of sculpturaal, soms pas ik digitale media of technologie toe, want ik werk graag met techniek. Het ligt er natuurlijk wel aan wat voor project het is en wat ik daarvoor nodig heb. Voor mij is technologie en wetenschap net zo belangrijk als al het andere. Dan maak ik gebruik van mijn wetenschappelijke achtergrond om iets te ontwikkelen en vorm te geven. Technologie en wetenschap zijn rationele disciplines die ik, zonder het te overdrijven, nodig heb om sociale en politieke onderwerpen aan te snijden. Ik verken de ruimte tussen het menselijke en het systeem, waarbij het mij gaat om de verbeelding die ontstaat tussen die twee werelden. Wil je emotionele onderwerpen onder de aandacht van je publiek brengen dan werkt een zekere afstand het beste, anders wordt de boodschap wellicht te direct of te intimiderend en verwijder je je van de kijker.’
Breathe Normal
Breathe Normal is een animatiefilm die aansprekend het standpunt van Sabekia illustreert.
In 2012 werd in de Georgische stad Kutaisi een nieuwe luchthaven geopend die aantrekkelijk werd voor prijsvechters. West-Europese vakantiegangers konden er goedkoop heen en omgekeerd maakten de budgetmaatschappijen het mogelijk dat Georgiërs de stagnerende economie van hun land konden ontvluchten. Hoewel de lokale bevolking profiteerde van de economische opleving legde het systeem tegelijkertijd nieuwe kwetsbaarheden bloot, omdat onzekere arbeidsmigranten te maken kregen met zelfbenoemde ronselaars, reisadviseurs en buitenlandse werkgevers, die een stempel drukten op hun toekomst in den vreemde.
In de film informeert een stewardess de reiziger over de veiligheidsinstructies. Ten minste dat denk je in eerste instantie te horen als haar karakteristieke stem klinkt, maar bij nadere beschouwing hoor je haar iets heel anders vertellen.
Sabekia; ‘Vakantiegangers voelen geen gevaar bij het aanhoren van de instructies van de stewardess. Cabinepersoneel spreekt over gevaren die bijna nooit voorkomen, maar doen het altijd op een rustige, kalme toon. Dat neutraliseert de situatie. Voor arbeidsmigranten ligt de zaak anders. Zij worden niet geïntimideerd door een mogelijk ongeluk met een vliegtuig, maar maken zich druk over wat hen straks te wachten staat. Dàt maakt hen nerveus’.
Op hun reis vormt het onbekende het gevaar en ieder moment kunnen onverwachte situaties opduiken. Zij moeten weten wat ze in zo’n situatie moeten doen om in hun nieuwe omgeving te kunnen overleven.
‘Daarom draai ik in dit werk de routine van de stewardess om en gebruik ik dezelfde stem met dezelfde woorden, alleen vertelt zij een ander verhaal. Zij legt stap voor stap uit wat de migrant moet weten. Vanaf het moment van vertrek, het werk daar en de terugkeer. Ik gebruik de taal van de vliegindustrie om de systeemkritiek een stem te geven, zodat het tegen zichzelf gaat werken. Als ik een disbalans waarneem dan moet dat naar mijn mening aangekaart worden. Dan wil ik het terugbrengen tot zijn ware betekenis.’
Door de informele strijd van de vertrekkende reizigers en de formele taal van de luchtvaartindustrie naast elkaar te plaatsen, ontstaat een uitgebreide handleiding voor een succesvolle vlucht van niet-Europeanen.
Voicing Borders
In het project Voicing Borders belicht hij de werkelijkheid die achter een grens van prikkeldraad schuilgaat. In 2008 werd een door Rusland bezet gebied, waaronder 16 dorpjes aan de oostgrens van Georgië, geheel met de grond gelijk gemaakt in een poging hun geschiedenis uit te wissen. Dat koste mensenlevens en ging gepaard met schendingen van mensenrechten. Als kijker krijg je de satellietbeelden van de verwoestingen pas te zien wanneer je eigen schaduw op het projectiescherm valt en je deelgenoot wordt van het kunstwerk. Het echte prikkeldraad in de installatie werkt als een antenne voor een speciaal ontworpen radiozender die morseseinen uitzendt. In het bericht staan de namen van de verdwenen dorpen en hun geografische coördinaten. Het project is door geheel Europa vertoond en maakte het onrecht zichtbaar dat door de bezetter onzichtbaar had moeten blijven.
Een nieuw artistiek avontuur
Dit voorjaar zal Irakli Sabekia dus in Arti@Amicitiae een maand als resident werken. Wat hij precies gaat doen is nog niet helemaal helder, omdat hij meestal lang en grondig aan een project werkt voor het klaar is. Dat plaatst hem aan de ene kant voor een dilemma, tegelijkertijd geeft de periode hem de vrijheid om voor zichzelf een grens te verleggen. Dat maakt de uitnodiging enorm spannend. Als zijn laatste project (Universität Bonn – Institut für Wissenschaft und Ethik – Sustainable AI Lab) eind mei in Bonn van start gaat begint voor hem in Amsterdam meteen een nieuw artistiek avontuur. Hij lacht. Uitdaging aanvaard.
Haarlem – mei, 2023.
Geschreven voor Articula 25
Geraadpleegde bronnen:
Studiogesprek Irakli Sebekia 12 mei 2023
www.iraklisabekia.com.
De Programma Commissie (PC) inspireert met nieuw initiatief.
Dit jaar heeft de Programma Commissie nagedacht over een actievere inzetbaarheid van de tentoonstellingsruimtes door meer variatie aan te brengen in haar jaarprogramma. De Coronajaren hebben ook bij Arti veel roet in het eten gegooid. Mooie plannen waren in duigen gevallen, sommige projecten konden niet meer gerealiseerd worden en er ontstond een stuwmeer aan toegezegde tentoonstellingen. Dat gat is grotendeels weer gedicht en doortastend heeft men de agenda weer op orde gekregen. Het programma voor 2024 staat klaar en daar is bovendien een nieuw initiatief aan toegevoegd, namelijk het plan een kunstenaar uit te nodigen om voor een maand in Arti te komen werken. Dit voorjaar start men een pilot om te zien of zo’n residency, voor de toekomst haalbaar is. Articula sprak met Selby Gildemacher en Marieke Coppens, beiden leden van de PC.
Maakenergie
‘De voortrekker van het project is Marieke Coppens’, vertelt pc-voorzitter Selby Gildemacher aan de telefoon: ’Zij had als jongste lid van de commissie steeds meer moeite met de voorspelbaarheid van de tentoonstellingsagenda. Bij ons, als commissie, ontstond de behoefte om het geheel wat meer open te breken’.
Dit leverde een aantal nieuwe initiatieven op, waaronder de residency. De onderliggende gedachte is om de maakenergie weer terug te halen in Arti en meer verschillende soorten tentoonstellingen met scherpte en diepgang te realiseren. Door een kunstenaar van buiten uit te nodigen kunnen de specifieke identiteit en het karakter van Arti alleen maar versterkt worden.
Marieke Coppens: ‘Toen wij met het plan bezig waren om de residency te creëren kreeg Irene Fortuyn de Arti-oeuvreprijs. Dat was voor ons de aanleiding haar te vragen een kunstenaar voor te dragen. Gezien haar enorme ervaring hadden wij daar alle vertrouwen in en hoefden wij geen oproep te plaatsen of ons netwerk aan te spreken. Haar voorstel was verrassend en daar waren wij op uit.’
De keuze viel op Irakli Sabekia (Sokhumi, Georgië – 1985), die in 2019 bij Fortuyn is afgestudeerd op de Design Academy te Eindhoven.
Draagvlak en gedeelde spanning
Het doel van dit experiment is dat de kunstenaar niet alleen in Arti werkt, maar er op den duur ook moet kunnen wonen.
Selby Gildemacher: ‘Financieel is het nog wel een uitdaging, want ons idee is eigenlijk dat dit experiment door de léden van de vereniging gedragen wordt. Dat heeft een meervoudige functie. Ons doel is om iedereen erbij te betrekken. Aanvankelijk vroegen wij bijvoorbeeld of er bij iemand woonruimte beschikbaar was en daar werd meteen heel lief en aardig op gereageerd. Dat is ondertussen niet meer nodig, omdat Irakli inmiddels in Amsterdam woont, maar ook financieel doen wij een beroep op de vereniging. De onderliggende gedachte is de vraag of wij voor dit plan steun krijgen. Wij vragen geld, maar ook kennis en participatie. Niet onbelangrijk … de medewerkers en de werkorganisatie moeten dit extra werk natuurlijk ook aankunnen. Dat vergt een strakke planning!’
De ruimte is er, de mogelijkheden zijn er en door de leden persoonlijk aan te schrijven loopt de crowdfunding boven verwachting, dus dat biedt perspectief voor de toekomst.
Toplocatie
Marieke Coppens kende de buurt rond Arti nog niet zo lang geleden als een artistiek actieve omgeving. Er woonden en werkten veel kunstenaars en die zijn nu allemaal weg. Arti @ Amicitiae kan door de residency en een levendig expositiebeleid weer een ander en nieuw publiek aantrekken. Het centrum van de binnenstad mag geen uitgehold toeristenbolwerk worden, daarom is het belangrijk dat deze kunst- en cultuurplek dynamiek genereert. Aan het enthousiasme van de PC ligt het niet. En wat de toekomstige artist-in residence betreft? Wees nu eerlijk … wie wil er niet op zo’n toplocatie uitgenodigd worden en tijdelijk in Arti wonen en werken?
Meer dan de helft van alle tentoonstellingen in Arti wordt geprogrammeerd door de Programma Commissie (PC). Deze commissie werkt samen aan een gedeelde visie om Arti herkenbaar en relevant te houden in de kunstwereld. Deze visie is voortdurend in ontwikkeling en omvat op dit moment representatieve elementen zoals intergenerationele samenwerking, cross-overprojecten, een laboratoriumfunctie en internationale uitwisseling. Kunstenaars en curatoren, zowel uit binnen- als buitenland, hebben de mogelijkheid om tentoonstellingsvoorstellen in te dienen bij de PC.