Eva, Sara en Hanna. Vrouwen van de wereld

Oervertellingen en tijdloze beelden

In de drukste winkelstraat van Haarlem bevindt zich, te midden van overvolle etalages, een geheimzinnige groene deur. Die deur is de oude ingang naar de voormalige schuilkerk de Grote Vermaning van de Doopsgezinde Gemeente uit 1683. Het complex beslaat het hele woonblok achter de Grote Houtstraat. De dienstruimten zijn de moeite van een bezoek waard, want in 1902 zijn die in onvervalste Jugendstil en Amsterdamse Schoolstijl opgetrokken. De beroemdste Doopsgezinde Haarlemmer is Pieter Teyler, initiator van het eerste en oudste museum in Nederland, Teylersmuseum. Twee werelden, één universum.

Tegenwoordig biedt de deur toegang tot Fotogalerie De Gang, één van de initiatieven van Doopsgezind Haarlem. Dit jaar worden uitsluitend exposities van vrouwelijke fotografen geprogrammeerd. 2023 is daarmee uitgeroepen tot ‘het jaar van de vrouw HAARlem en Caroline Waltman trapt af.
Tot en met 2 april 2023 exposeert zij haar fotoproject Eva, Sara en Hanna. Vrouwen van de wereld. Een beeldende reflectie op Bijbelse vrouwen.

Oervertellingen
Wie veel reist komt overal in de wereld indringende oervertellingen tegen. Het zijn verhalen over leven en dood, liefde en verwondering. Verdriet en pijn. Je wordt geconfronteerd met natuurkrachten die ons bestaan te boven gaan en daar staan onze pogingen tegenover om die krachten het hoofd te bieden. De overeenkomsten tussen verschillende culturen zijn vaak treffend en ontroerend. Meestal komen zij tot ons in een andere vorm, maar in essentie raakt het de kern van wat ons mensen tot mens maakt. Het zijn ontmoetingen, woorden, beelden, herinneringen en ervaringen die ons leven inhoud geven. 
In zijn Kroniek van het vuur (1986) deed de Uruguayaanse schrijver Eduardo Galeano bijvoorbeeld een poging het geheugen van het Amerikaanse continent met haar rijke collectieve geschiedenis vast te leggen. De inheemse bevolking van Australië kende oorspronkelijk alleen een orale cultuur en de eerste mensen, de voorouders, leefden in de Droomtijd. Zangpaden wezen de Aboriginals, die nomaden waren, de weg door een voor ons, westerlingen, onzichtbaar gebied. Voor hen was het een schatkaart vol kennis en mythische betekenis. Erasmus tartte in de 16 eeuw het kerkelijk gezag, prietpraat predikend, door de bronnen van de evangelisten te bestuderen om zo het geloof weer waarachtig te maken. 

Paradisewill.com
Los van deze willekeurige voorbeelden, zijn er voortdurend werelden te winnen. Ieder tijdsgewricht kent zijn eigen herformuleringen. Zo vraagt Caroline Waltman zich in haar werk af welke rol de vrouw in de Bijbel speelt. Een niet onbelangrijk thema in onze tijd.
In 2016 maakte zij het boek Paradisewill.com met foto’s en teksten uit het Oude en Nieuwe Testament. Daarin vertelt ze Bijbelse verhalen opnieuw aan de hand van actuele foto’s. Voor een deel gemaakt in het Midden-Oosten, want daar ligt veelal de oorsprong van onze Bijbelverhalen. Door voor herkenbare beelden van alle dag te kiezen komen de verhalen uit de Bijbel eigentijds over en blijft het niet abstract. In haar recente fotoproject Eva, Sara en Hanna. Vrouwen van de wereld spelen vrouwen de hoofdrol. 
‘Vrouwen komen tenslotte veel te weinig voor in de geschiedschrijving’, vertelt zij er zelf over,’ Van belang is dat de beelden ruimte scheppen. Dat de vrouwen zich verhouden tot hun omgeving en daarin overlopen. Ze zijn onafhankelijk en afhankelijk tegelijk. Gebonden aan de natuur waarin ze leven en waar ze deel van uit maken. Om die reden worden de foto’s van de vrouwen afgewisseld met foto’s van landschappen en stillevens’. 

Intuïtieve reflectie 
In die combinatie ga je de foto’s associatief bekijken. Als in een puzzel leg je verbanden en zoeken je ogen naar de gelaagdheid vol diepere betekenis. Bij een intrigerend portret van een jong meisje met de verouderde handen van haar moeder om de hals, dwalen je ogen automatisch af naar afbeeldingen die anderszins troost bieden. Een halfnaakte vrouw ligt in het gras, met verwaaide haren en verkruimelde aarde op haar huid. Is zij een aardse godin? De foto ernaast van een herfstig boslandschap biedt weinig uitkomst, maar ze beïnvloeden elkaar gevoelsmatig onmiskenbaar. Naast iedere foto kun je je eigen verhaal plaatsen, want bij ieder portret hangt een tegenbeeld. Of het nu de geboorte van een meisje is, vrouwen in de bloei van hun leven of vrouwen die door het leven getekend zijn. 

Waltman: ‘Ik heb vrouwen geportretteerd in hun eigen omgeving. Jonge vrouwen die in de Bijbel Eva of Hanna hadden kunnen zijn. Oudere vrouwen, zoals Sara of Elisabeth. Zussen als Martha en Maria. Wij hebben bij Eva Sara en Hanna de tekst weggelaten, in de hoop dat de kijker een niet al te groot gevoel van onbestemdheid krijgt.’ 
Bij de tentoonstelling heeft Karen Sawrey in een overzichtelijke grafiek de invloedrijkste vrouwen uit het Oude en Nieuwe Testament weergegeven. Na het visuele avontuur van Caroline Waltman nodigt dit inlegvel bij de catalogus je uit om thuis die oerverhalen nog eens rustig na te lezen en de tentoonstelling vol tijdloze beelden opnieuw te beleven.

Haarlem, februari 2023

Geraadpleegde bronnen: 
– Toelichting Caroline Waltman
– Website Doopsgezind Haarlem
– Catalogus bij de tentoonstelling

www.carolinewaltman.nl

Fotogalerie De Gang
Caroline Waltman (1970) Eva, Sara en Hanna. Vrouwen van de wereld 
tentoonstelling: 14 januari – 2 april
Locatie
Fotogalerie De Gang
Grote Houtstraat 43 | 2011 SC Haarlem
Productie: Bijbels Museum
Vanaf september 2023 is de tentoonstelling te zien in de OBA Centraal in Amsterdam