SCHILDEREN MET STENEN, HOUTBLOKKEN EN ZWARTE INKT

 

Over het werk van Herman Geerdink (1951 -2005)

Reality

Het is avond. Ik kijk naar een kleurenlitho van Herman Geerdink. Het is een prent met een voorstelling waarop twaalf vlakken staan met silhouetten van handen. De handen maken schaduwfiguren op de muur. Reality staat er in schrijfletters onder geschreven.
Zie ik schijnfiguren? Welke werkelijkheid verbeelden deze schaduwen?
Gek werk en zo mooi ook.

Voor een litho is het formaat vrij groot. De afdruk bestaat uit een ondergrond van overwegend bruintinten met een patroon dat op macramé of een geknoopt kleed lijkt. Op twaalf verschillende vlakken zien wij de omtrek van handen. Hun schaduw valt op de ondergrond.
De schaduwen zijn niet zwart, zoals je verwachten zou, maar hebben vreemd genoeg diverse gedempte kleuren. Alles is keurig gerangschikt.
Soms overlappen de handen elkaar, maar de vlekken erachter domineren. De vlekken stellen dierfiguren voor.
Spelen met je handen om vreemde wezens op de muur te toveren is een oud kinderspel. Wij hebben dat als kind allemaal wel eens gedaan. Daarom wint dit werk juist in de avond aan geheimzinnigheid en wordt voor mij het ‘niet-bestaande’ ieder keer weer opnieuw werkelijkheid.

Al Gardo – een Oase

Litho’s maken doet Herman al geruime tijd niet meer. Zijn werkterrein heeft zich gaandeweg verlegd.
Dit veranderingsproces heb ik enige malen van dichtbij kunnen volgen.

Met grote regelmaat huurde hij voor langere tijd een huis om zich in alle rust terug te kunnen trekken. Hij zocht dan de stilte en de natuur. Even een tijdje de stad uit.
Dit kon in Friesland zijn achter de zeedijk bij Ternaard of meer nog op het platteland van Frankrijk.
Zo heeft hij in 1995 nabij St. Antonin-Noble-Val enige maanden het complex Al Gardo bewoond.

Al Gardo was een voormalige boerderij met bijgebouwen en schuren. Een veranda bood uitzicht op glooiende heuvels.
Een van die bijgebouwen was een tot ontspanningsruimte omgebouwde schuur. Herman noemde die de Disco. De Disco werd zijn atelier.
Op de gladde parketvloer lagen grote linnen doeken. Aan de kanten droogden houten stempels. Deze resten van omgezaagde bomen, waren door houtkappers, niet ver van de boerderij, in het bos achtergelaten. Herman had ze zorgvuldig uitgekozen op hun tekening en ze werden gebruikt om patronen op de schilderijen te drukken.
De stempelblokken waren veelkleurige paddestoelen in de wonderwereld die Herman er al snel gecreëerd had.

De sfeervolle omgeving werd niet alleen bepaald door de heuvels en bossen in de verte, het waren ook de vele vrienden die langskwamen, het was de Disco en het Bakkershuisje waar iedere nacht de zevenslapers de boel op stelten zetten en de logés uit hun slaap hielden. Vooral ook waren het de maaltijden in de zwoele avond en de wilde muziek. Achter het hek kon de stier Woelie-Boelie met zijn grote castagnetten, het tumult op het terras met een niet te doorgronden blik gade slaan.
Deze aanstekelijke atmosfeer bleek later het decor van een vruchtbare experimentele periode.

Op Al Gardo ontstond een rijke reeks werken, die met een veelheid aan druksels en overschilderingen, een weerslag vormden van Herman’s belevingen op deze bijzondere plek. Grote kleurrijke schilderijen met grafische improvisaties waren het resultaat.

Experimenteren met grafische mogelijkheden is voor Herman altijd een belangrijk uitgangspunt geweest. Zo ging hij in zijn steendrukken veelal tot het uiterste. Het werk moest geen gereproduceerd idee zijn, maar de grafiek overstijgen.
De enorme hoeveelheden kleurenlagen die hij gebruikte, maakten van deze series bijna schilderkunst. Hij schilderde als het ware met zijn stenen.
De afzonderlijke bladen werden ook samengevoegd tot grotere monumentale stukken. Zo herinner ik mij een werk uit -ik denk- begin jaren 80, waar een zwaan op staat. Door negen zwanenbladen aan elkaar te plakken is die zwaan echt gaan zwemmen en hij zwemt nog steeds in het trappenhuis van een school in Velsen.

Na een korte schilderperiode keerde hij in 1994 opnieuw terug naar zijn liefde voor grafiek met de serie touwdrukken Huilende Mannen/ Het gezang van verborgen vogels. (Zo waren er al eerder een Soeur Sourire/ De Zingende Non of Hand/ Eiland met borduurwerk, eind 70-er jaren. Lekker ordinair en serieus tegelijkertijd).

Al Gardo bleek kortom een goede bron voor de grote werken, alle gebaseerd op zijn belevenissen aldaar.
De schilderijen ogen niet altijd even soepel, zijn stug soms, maar dat is juist een belangrijk kenmerk in het werk van Herman Geerdink. Het geeft zich niet meteen en vraagt ook van de beschouwer concentratie en enig geduld. Dat heeft dat werk altijd gehad.

Het Herinneringsarchief

Een volgende omslag was de serie Brood en Spelen. Galerie Ada de Koning toonde dit werk in 2002.
Het waren linoleumdrukken met sterk contrasterende afbeeldingen. Ze kregen, op met linnen bespannen houten kistjes, divers gekleurde ondergronden.
We zagen scabreuze voorstellingen, in combinatie met lekkere hapjes en voorwerpen van onduidelijke herkomst, die plezier en onbekommerde lust suggereerden.
De afwisselende voorstellingen geven deze serie een zekere lichtvoetigheid, maar duiden ook op een diepere bedoeling, zonder moralistisch te worden. Het is eerder een spiegel waarin we kijken.
In dit ideeënarchief kan men naar believen dwalen.

Nu werkt Herman aan een indrukwekkende serie linoleumsneden die geen objecten meer zijn, maar zuivere zwart-wit afbeeldingen. Foto’s met kiekjes van vroeger, geliefden en vrienden, natuuropnames en andere persoonlijke herinneringen zijn het onderwerp van zijn nieuwe werk geworden. Alles met diepzwarte inkt gedrukt en als beeld heel dichtbij.

In de roman Het Dromenpaleis van Ismail Kadare, probeert de schrijver via de hoofdpersoon Ebu Qerim uit alle macht de dromen en fantasieën van zijn onderdrukte volk voor vergetelheid te behoeden.

Het lijkt Herman in deze autobiografische terugblik, voor ogen te staan om zijn persoonlijke belevenissen en herinneringen eveneens te onttrekken aan de vergetelheid.
Het resultaat is een prachtige serie drukken in contrasterend zwart-wit. Als ik de prenten bij hem thuis als een wolk van ideeën en herinneringen aan de muur zie hangen, dan denk ik onwillekeurig aan de litho met de schaduwen.
Onder dit recente werk hoeft geen Reality meer geschreven te worden. De zwart-wit afdrukken zijn niet meer het resultaat van suggestie. Ze zijn in hun betekenis een en al echt.
Schaduwen op een muur zijn het ook niet meer. Het zijn wèl Herman’s eigen handen die al dit werk zelf gemaakt hebben.

Ronald Ruseler

Herman Geerdink- CV
Herman Wilhelm Geerdink, Nederlandse collagekunstenaar, graficus, schilder, tekenaar, Geboren te Emmeloord (Noordoostpolder) 1-9-1951.
Overleden te Haarlem 24-11-2005

Herman Geerdink kreeg zijn opleiding aan de AKI in Enschede en werkte aan de Ateliers 63 in Haarlem.

Aanvankelijk vooral lithograaf, schakelde hij over op technieken als de collage, de lijntekening, borduurwerk, sjabloontekening, het schilderen en combinaties hiervan. De grafische technieken zijn nooit helemaal verdwenen uit zijn werk. De laatste jaren houdt hij zich bezig met de houtdruk en linoleumdruk en combineert deze met het schilderen. Doorgaans werkt hij op grote formaten. Ook de opbouw van het beeld is complex en de harmonie moetmet behulp van ordening en herhaling van patronen (decoratie) beheerst worden. In een enkel werk wordt het decoratieve karakter bewust verstoord door een motief centraal op de voorgrond te plaatsen.

Als basis gebruikt de kunstenaar in veel gevallen een collage van foto’s uit kranten, tijdschriften of reclamefolders. Deze collages worden eerst bewerkt. Eroverheen worden geometrische patronen of rasters aangebracht. Soms volgt dan een derde laag met daarin vaak ook weer een ander motief. De veelheid aan uiteenlopende motieven die door de kunstenaar bijeen gebracht worden, kunnen zowel verheven als banaal zijn. Daarbij lijkt hij door zijn manier van vormgeven het banale te willen verheffen door het aan het verhevene gelijkwaardig te maken. Dat brengt in herinnering dat de popart aan de oorsprong heeft gestaan van zijn kunstenaarschap. Mogelijk wil de kunstenaarGeerdink de banaliteit van het bestaan verzoenen met een hogere, en meer spirituele, werkelijkheid.

De kracht van Herman Geerdink is het spel dat hij veroorzaakt door een vragende toon in zijn werk te plaatsen. Vormen zijn herkenbaar als prototypen: een ijsje, krakeling of paardebloem. Het zijn dagelijkse voorwerpen en gebeurtenissen, maar wel gekoppeld aan een eigen betekenis. Hij speelt ermee in zijn werk en als kijker word je voldoende duidelijkheid gegeven om herkenning te ervaren.

Solotentoonstellingen vanaf 1980:
1982, 84, 87, 89, 91, 92, 93, 94, 96, Weteringgalerie, Amsterdam
1991 KCB, Bergen
1997 Vishal, Haarlem
1998 Het Oude Slot- Raadhuis Heemstede
1999 Galerie Jansen en Kooy, Amsterdam/ Warnsveld
2000 Herman Geerdink – Een Overzicht, Kunstruimte De Keuken, Haarlem
2006 Werk=Leven – Het Paleis, Den Haag

Groepstentoonstellingen, keuze vanaf 1990:
1990 Reddingsmuseum, Den Helder
1992 “10x 10 in verstek”, Galerie Piet Clement, Amsterdam/ De Beyerd, Breda
1993 Stedelijk Museum, Schiedam
1994 “3x 4x 2” Arti et Amicitiae, Amsterdam
1995 Reizende tentoonstelling v. Aankopen van de Provincie Noord-Holland
1998 Kunstbeurs Stockholm, Galerie Jansen en Kooy
2000 Galerie Ada de Koning, Amsterdam
2006 Ieder een autoriteit – een saluut aan Herman Geerdink, Galerie AdK Aktuele Kunst, Amsterdam
2007 Land, Ode & Angst: Passages 2, Arti et Amicitiae, Amsterdam.
2012 Archipel | de Kunstcollectie van Margreet Bouman en Ronald Ruseler, Arti et Amicitiae, Amsterdam
2020 Twee Vrienden – een biografische tentoonstelling, de Vishal te Haarlem.

Actuele Kunst Prijs: 1993 2e Rijnmond inDruk prijs

Docentschappen: 1979-85 Kreater, Haarlem
1983-88 Rijksacademie, Amsterdam