SCHANDE is het gossip en lifestyle zine van de Rotterdamse kunstenares AnneKolbe. Na een residentie in Haarlem publiceerde zij de achtste editie van haar blad. Dat richt zich geheel op de Haarlemse kunstscene en legt het persoonlijke leven van lokale artistieke hoogvliegers open en bloot op tafel. Met onder meer: het uiterst persoonlijke verhaal van SCHANDE’s allereerste mannelijke covergirl Eric van Straaten, in het atelier van Beth Namenwirth, centerfold Joep Jaspers, op reis met Margreet Bouman en Ronald Ruseler en hun nooit eerder publiekelijk gedeelde reismomenten – met kiekjes. Het paard van de maand is Ocho.
Op reis met Margreet Bouman & Ronald Ruseler
Van de eerste telefooncellen in New York tot in de Gobiwoestijn – deze nieuwsgierige mensen maken prachtige reizen. Er ontstaat een verlangen naar een plek, vaak naar aanleiding van een boek of een gebeurtenis of gegeven uit de (kunst-) geschiedenis. Zo bracht Under the Vulcano (een roman van Malcolm Lowry) hen naar Mexico. Daar maakten ze hun verlovingsfoto bij Casa Azul, het befaamde huis waar Frida Kahlo en Diego Rivera jarenlang samenwoonden.
Living apart together
Thuis speelt het kunstenaarschap van beiden zich af in hun eigen ateliers. “Het is als living apart together. ‘s Avonds zien we elkaar weer.”
Ronald is grensoverschrijdend schilder en kunstenaar zonder stijl. Hij vertaalt zijn reiservaringen in zijn werk. Hij reist westwaarts, met als doel ooit weer uit te komen bij het punt van vertrek. “Je gaat de voordeur uit, maar uiteindelijk kom je via je achterdeur weer thuis.”
Waar Ronald zijn werk maakt vanuit het reizen, geldt dat voor Margreet anders. Margreet tekent en schildert al tientallen jaren haar eigen hoofd. Haar werken zijn meer dan zelfportretten. “Ik moet tegen een probleem aanlopen. Ik heb een onderwerp nodig. Vroeger maakte ik me daar heel erg zorgen over. Nu denk ik: het zal allemaal wel. Ik werk soms periodes lang wel en periodes lang niet.”
Toch wordt ook haar werk beïnvloed door de plekken die ze samen ontdekken. “Zeven jaar geleden maakten we een reis naar Antarctica, met de boot. Daar is de hele atmosfeer wit en grijs. Het is er zo monochroom, maar ook zo gevarieerd. Daarna ben ik mijn werken gaan maken in één kleurtoon. De stilte en de ruimte die je ervaart in zo’n gigantisch landschap vertaalde ik naar mijn portretten.”
“Onze reizen draaien om kunst, zoals alles in ons leven.” Margreet en Ronald organiseerden na hun academietijd samen allerlei initiatieven, waaronder het nomadische kunstenaarsinitiatief ‘de-Passages’ (2000-2019). Uit pissigheid om het toenmalige politieke klimaat waarin kunst niet meer belangrijk bleek, richtten we dit initiatief op. We deden mee met Re:Rotterdam, maakten presentaties in Berlijn, Parijs, Gent en Emmen. We legden de kwaliteitsdrempel hoog en de drempel om in te stappen laag. We verzamelden leuke mensen om ons heen, om leuke dingen mee te doen. Ook op reis kom je allerlei mensen tegen die je kunt inpassen in je denken en in je activiteiten. Zo ontmoetten we ooit in Santiago (Chili) een bijzondere kunstenaar, Christóbal Cea, die een aantal keren mee heeft gedaan met onze tentoonstellingen.
De benaming ‘nomadisch kunstenaarsinitiatief’ kwam van ons. Daarna hoorde je dat vaker. We lieten ons leiden door het idee dat kunst overal kan zijn. In de hal, in de keuken of in het atelier. Het idee van de-Passages liep parallel aan onze reizen. Die kunnen meer en minder omvangrijk zijn en plaatsvinden in grote groepen, of in kleine, samen of alleen. Je zoekt gewoon een aantal mensen op en daar organiseer je op een dynamische manier iets omheen.
“Toen we pas verkering kregen, was het eerste wat we deden een reisje maken. We wilden naar Luxemburg, maar kwamen liftend in Parijs terecht, want daar ging die man waarbij we in de auto stapten heen.”
Ontberingen op reis moet je niet op elkaar afreageren. Als je in een slecht hotel terechtkomt, kun je niet zeggen: ‘Maar jij wilde hierheen…’ Dat doen wij niet, want dat kan gewoon simpelweg niet. Je komt onderweg namelijk wel eens in situaties terecht die minder leuk zijn. Als we de dagboeken teruglezen van een reis waarbij we nachtelijke bustochten maakten door Zuid- Amerika, dan denk je: dat gaan we nooit meer doen, dat was hartstikke eng. Op reis moet je wel met z’n tweeën overeind blijven.
Je moet met z’n tweeën overeind blijven
De spanning en het niet-weten trek ons. Je koopt een enkel kaartje en daarna zie je wel. Je vraagt het daar ter plekke. Ik (Margreet) ben van tevoren altijd heel zenuwachtig, tot ik er ben. Dan zie je: daar lopen ook gewoon mensen rond. We bereiden niks voor. Als we er eenmaal zijn, gaan we in gidsen bladeren. Zo kwamen we ooit aan in Canudos. Dat ligt in Noord-Brazilië̈. Ik las daar iets over een bijzondere plek waar ooit een bevrijdingsopstand had plaatsgevonden. We kwamen daar aan. Het hotel dat we zochten bleek niet te bestaan. We stapten toen achterop twee brommertaxi’s. Die brachten ons via een dubieuze route boven op een berg bij een pension. Soms denk je wel eens: mijn laatste uur is geslagen.”
Ik dacht dat mijn laatste uur geslagen was
Toen we studenten waren, wilden we ooit een keer met de Trans Siberië Express mee, dé grote reis die Rusland doorkruist. Dat is er nooit van gekomen, tot een paar jaar geleden. We gingen voor drie weken. Het was onze eerste groepsreis. Ingewikkelde reizen doen we nu wel eens met een reisgezelschap, dat heeft met de leeftijd te maken. Ik (Margreet) kon toen niet zo lang weg, omdat ik bij de Vishal bezig was orde op zaken te stellen. We kwamen toen terecht in de Gobiwoestijn.
Als er ook maar íets fout gaat, dan weet je dat je het haasje bent
Dat was één van de mooiste avonturen die we hebben meegemaakt. De uitgestrektheid van het landschap vond ik heel stoer. De gidsen hadden Russische volkswagentjes ( de Bukhanka), helemaal onder het stof. Elke dag haalden ze het motorblok eruit, om het te poetsen en schoon te maken. We reden alleen maar over onverharde wegen. We snapten niet hoe de gidsen de weg wisten. Voor ons was nergens een oriëntatiepunt. Je zag daar hele kuddes dieren, die over de vlaktes liepen te sjokken. Het leek net het Oude Testament, nadat God de wereld geschapen had. Je hoort er de aarde zuchten. Als er maar iets fout gaat, dan weet je dat je het haasje bent.”
“Reizen is ook veel wachten. Op het moment dat je je begint de ergeren aan het wachten, dan moet je naar huis. Dan ben je er weer aan toe om naar deze jachtige thuiswereld terug te keren. We zaten ooit eens uren te wachten, ergens bij een opgraving ofzo. Dan zie je de reisgezelschappen voorbijtrekken. Die zijn telkens na een half uur weer weg. Ze bekijken de plek door de lens van hun fototoestel. Een andere keer op de boot kwam er een walvis, waarop iedereen zijn camera begint te zoeken. Ik denk dan: kijk even naar die walvis. Op reis schrijven wij meer dan dat we foto’s maken. We waren ooit in Quito en ik (Margreet) had geen zin om te fotograferen. Toen werd mijn camera gestolen en dat loste het probleem op.
We zijn nog weinig in Afrika geweest. Daar zouden we nog graag een paar keer naartoe willen. Onze volgende reis gaat naar Noord-India, Nepal. In november gaan we een maand. Margreet wilde heel graag naar Tibet en Beijing. Ze boekte laatst een ticket. Toen ze de persoonsgegevens op moest geven, kreeg ze een waarschuwingssein: mensen van 74 en ouder worden niet toegelaten in Tibet. Leeftijdsdiscriminatie! Daar krijgen wij nu mee te maken.”
In ‘84 reisden we naar Mexico. Het was onze eerste reis zo ver weg, met z’n tweeën. Ik vond onszelf toen zó stoer en geweldig. Het was heel romantisch. Nu zou ik daar niet meer heen willen; het beeld van toen wil ik niet meer kwijt. Onder invloed van de toeristenindustrie is er veel veranderd.
– SCHANDE | Lifestyle , De Groetjes Thuis – Op reis met Margreet Bouman met Ronald Ruseler, een uitgave van Anna Kolbe – Haarlem 2024