Tekst: Ronald Ruseler – Beeld: Studio Roosegaarde
voor PALET uitgave 380 december/januari 2015/2016
De kunstenaar Daan Roosegaarde (Nieuwkoop – Nederland 1979) stelt zichzelf vragen over onze toekomst. Door de natuur met technologie te verbinden wil hij oplossingen formuleren over een nieuwe, leefbare wereld. Roosegaarde heeft zijn studio in Rotterdam (Nederland) en in Shanghai, (China).
Dromen
Daan Roosegaarde is als kunstenaar dicht bij huis gebleven. Zijn inspiratiebronnen lijken zich vanuit het jongensachtige te hebben ontwikkeld. ‘Als kind maakte ik boomhutten, omdat ik mij in het betonnen blok waarin ik opgroeide niet thuis voelde. Ik zwierf buiten en speelde in de natuur om daar een eigen wereld te creëren. Architect of kunstenaar worden was mijn droombeeld, dus wat ik nu doe komt voort uit die jongenswereld. De wil om te ontdekken is gebleven en nu bouw ik nog steeds, alleen met slimmere materialen. Na mijn studie aan de kunstacademie in Enschede is mijn rol als kunstenaar om te dromen, om te denken, om mij af te vragen hoe wij de wereld beter kunnen maken, niet verdwenen. Voor mij is kunst geen object in een museum waar een bordje naast hangt met ‘niet aanraken’. Ik wil juist de interactie opzoeken tussen verschillende werelden en nieuwe ideeën koppelen aan nieuwe technieken en materialen.’
Landschapskunst
Een van zijn grootste inspiratiebronnen is het Philips Paviljoen van Xenakis dat Le Corbusier voor de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel bouwde. ‘Dat was een van de eerste bouwwerken waar een harde constructie, beton, met een zachte constructie, muziek van Iannis Xenakis, versmolt. Daarmee werd het een van de eerste nieuwe media-achtige projecten in de architectuur.’ Hij plaatst zijn werk ook in de traditie van de landschapskunst: ‘De schilderijen van Salomon van Ruysdael, het Hollandse licht, maar ook James Turrell ( 1943 Amerikaanse lichtkunstenaar)en Walter De Maria (1935-2013 Amerikaanse multidisciplinaire kunstenaar) zijn voor mij belangrijk. Soms neigt mijn werk meer naar het poëtische, zoals de ‘Lotus Dome’ en soms naar het pragmatische, zoals ‘Smart Highway’. Dat hangt een beetje van mijn eigen obsessie af.’
Lichtgevende weg
Inmiddels is zijn kunstenaarschap uitgegroeid tot Studio Roosegaarde, met vestigingen in Rotterdam en Shanghai, waarbinnen hij samenwerkt met andere kunstenaars, ontwerpers en techneuten. Onder zijn leiding realiseren ze verrassende projecten met een duidelijke kunstenaarssignatuur, zoals de lichtgevende weg ‘Smart Highway’. Roosegaarde: ‘Daarbij maken wij gebruik van licht en energie die op elkaar inwerken. De weg laadt zich overdag op en geeft ’s nachts licht. Het ‘Van Gogh Path’ bij Nuenen, waar Vincent van Gogh in zijn jonge jaren woonde, is er een voorbeeld van.’ Het fietspad is geïnspireerd op het schilderij ‘De Sterrennacht’ en loopt dwars door het gebied dat door Vincent werd vastgelegd.
Momenteel werkt Studio Roosegaarde aan een smogvrije toren: ‘Die gaan wij waarschijnlijk in Parijs zetten tijdens het komende EU-voorzitterschap van Nederland. Door ‘Smog Free Tower’ kunnen mensen gratis schone lucht ademen. Het is een energie- en milieuvriendelijke module, die vieze lucht opzuigt en schone lucht uitstoot. Door de schone bubbel ontstaat een plek waar mensen weer kunnen ademen. Het fijnstof in het apparaat zuigen wij op en onder hoge druk maken wij van het nieuwe materiaal weer sieraden.’
Decoratie
In een interview heeft Roosegaarde eens gezegd dat het tonen van zijn kunst in een galerie alleen maar decoratie zou zijn. ‘Dat klopt, ja! Dit geldt natuurlijk alleen voor mijn eigen kunst. Als ik mijn werk alleen in een galerie of museum kon tonen zou dat te weinig zijn. In de openbare ruimte kun je je boodschap met anderen delen. Mijn studio is daarom een droomfabriek waar message and medium elkaar ontmoeten.’ Politiek is niet in de eerste plaats een item voor Daan Roosegaarde, maar hij heeft er indirect wel invloed op. ‘Mijn werk wordt gevoed door nieuwsgierigheid naar de nieuwe wereld. Je merkt dat er nu behoefte is aan nieuwe ideeën. Op alle niveaus in de samenleving worden vragen gesteld over de toekomst en het is de taak van kunstenaars om daar vorm aan te geven. Daar werk ik aan mee door te bouwen en een studio als deze op te richten, waar je een visie kunt realiseren met een team van ontwerpers, techneuten en experts. De samenwerking tussen die partijen is belangrijk, omdat het te complex is om het als kunstenaar alleen te doen.’
Infiltreren
Ideeën hebben kracht nodig om gerealiseerd te worden. ‘Je kunt allerlei ideeën en oplossingen over de wereld hebben, maar veel mensen missen het verbeeldingsvermogen. Dus moet je wel de wereld in en de verhalen gaan uitleggen. Ik ben niet de kunstenaar die disconnected op een zolderkamer zit, dat is een oud sentiment. Nee, ik wil de wereld een update geven en hacken voor de toekomst. Wij ontwerpen daarom van kop tot staart in samenwerking met experts om duurzaamheid en kwaliteit te garanderen. Wij werken nu aan principes die het op lange termijn kunnen uithouden, want er zijn projecten bij die er over een paar honderd jaar nog moeten staan. Het zijn onomkeerbare ontwikkelingen. Vandaar dat ik infiltreer in het oude denken. Daarmee wil ik de wereld een stukje beter maken.’
Smog Free
Poëtisch en concreet
Bestaat er zoiets als Daan Roosegaardes Super Studio voor Utopische Ideeën? ‘Zou kunnen, maar dat klinkt alsof het geen werkelijkheid wordt. Mijn werk heeft zeker een utopische horizon, met een wereld die energieschoon, vriendelijk en poëtisch is, maar tegelijkertijd is het heel concreet. Mijn werk is vooral toekomstgericht en we zijn echt aan het pionieren, maar ik ga geen blauwdruk maken en voorschrijven hoe de wereld eruit ziet. Wij zijn concreet in onze ontwerpen en maken echt iets. Wij stellen de vragen van het nu, voor de oplossingen van morgen. Natuurlijk, ik beschouw mijzelf in de eerste plaats als kunstenaar. Ik maak dingen, maar de dingen maken mij ook. Ik ben wie ik moet zijn om die dromen te realiseren, maar ik ben ook vloeibaar. Anders kan het niet, want de wereld wordt steeds harder en robotachtiger.’
Toekomstlandschappen
Daan Roosegaarde ziet dat mensen zich tegenwoordig vaak louter als consumenten gedragen. ‘Het is de lompheid waarmee we deze wereld accepteren. Het kan slimmer, mooier en beter. Maar wij doen het niet, omdat wij niet durven, omdat wij onszelf als een consument beschouwen en niet als een maker. De voorstellingen met molens die Ruysdael schilderde waren radicale toekomstlandschappen met industriële techniek. Ik kan mij niet voorstellen dat er toentertijd geen mensen waren die zeiden: ‘Kan niet, mag niet…’ Nu gaan wij naar deze plekken om te ontspannen, voor ons zijn het nu cultuurlandschappen. In die zin was dat ook een utopie. Hoe zet je het landschap in om te kunnen overleven? Wij leven in Nederland onder waterniveau en deze oude technieken van dijken, gemalen en molens zijn pure landschapsmachines. Ik beschouw het landschap niet alleen civieltechnisch, maar ook als een kunstwerk. Het ‘Van Goghfietspad’ doet dat ook. Kijk naar het verleden: hoe is het ontstaan? Kijk naar de toekomst en maak landschappen die energievriendelijk zijn.’
Zijn werk spreekt een internationale taal, maar tegelijkertijd vindt het, net als het werk van Jan Dibbets, zijn wortels in het Nederlandse landschap. Hij noemde Theo van Doesburg, maar Mondriaan die bij Kandinsky thuis demonstratief met zijn rug naar het open raam ging zitten om de kastanjebloesem niet te hoeven zien…
Hoe ziet Roosegaarde het met Mondriaan?
‘…Mondriaan was er onwijs mee bezig… Dààr zat hij duidelijk in de ontkenningsfase!……ha,ha,ha!’
Bronnen:
– Studiobezoek en interview 1 juli 2015
– www.studioroosegaarde.net