Neurotopia, de stad van Erik Sep
Erik Sep (1976) bouwt aan een stad die hij Neurotopia heeft gedoopt. Zijn fictieve stad is ondergebracht in een kale gestripte ruimte van een voormalige slagerij midden in Rotterdam. Door de hoge, grote ramen aan weerskanten van de ruimte, hebben de buurtbewoners en voorbijgangers vrij zicht op het groeiproces van eigenzinnige beeldhouwkunst in de camouflage van een planologisch, bouwkundig project.
Toen hij aan zijn stad begon vroeg Sep zich af wat hij er eigenlijk mee wilde. De aanvankelijk losse gebouwen brachten hem op het idee om in de vorm van kavels te gaan denken. Hij ontwierp een basisplan dat nu het hele atelier vult en dat bestaat uit mobiele blokken van 80 x 80 cm die elk een zelfstandig karakter hebben. Als een veelkantige puzzel passen zij heel precies in elkaar en de reeds bestaande constructies kregen er hun plek. Deels staan de gebouwen verspreid op het vloerbeeld en in enkele gevallen liggen de losse, onaffe elementen, die je tussengebieden kunt noemen, te wachten op ontwikkeling.
Halfland’lijkheid
Voor stedelijke tussengebieden heeft de dichter/schrijver Simon Vestdijk in zijn gedicht Zelfkant het toepasselijke woord van de halfland’lijkheid gevonden. Hij beschrijft in zijn gedicht het rommelige en overgeschoten gebied waar wij onze greep bijna nonchalant uit handen hebben gegeven en waar de woeker ordeloos haar gang gaat. De speelse afwisseling tussen de markante gebouwen en de quasi veronachtzaamde houten, halflandelijke delen van Seps stad, is gaandeweg een magisch veld van oneindige mogelijkheden geworden.
Onze werkelijkheid herscheppen
Erik Sep: ‘Het fascinerende van een stad zijn de onverwachte dingen die je tegenkomt. Je gaat er anders van kijken en je treft er een actualiteit aan die ogenschijnlijk geen oorzakelijk verband heeft. Ik wil dat de kijker die ordeloosheid in mijn stad ook zo ervaart. Een stratenblok is meestal een taartpuntachtige vorm, een kavel is bijna nooit recht en net als in een echte stad begint hier het verdwalen in onverwachte richtingen.’ Dat moment van verwarring genereert nieuwe vormen en die treffen wij ook in zijn Neurotopia aan.
De stad als inspiratie
Kunstenaars hebben door de historie heen veel nagedacht over de stad. Piet Mondriaan gaf zijn laatste, onvoltooide werk niet voor niets de titel Victory Boogie Woogie mee. Voor altijd zullen wij er zìjn New York in blijven zien, als metropool van lijnrechte overzichtelijkheid en geordende dynamiek. In zijn schilderij lijken de catastrofe van de Tweede Wereldoorlog en zijn naderende dood overwonnen.
Gevoed door de verschrikkingen van die oorlog, werkte de Cobrakunstenaar Constant Nieuwenhuis vanaf 1956 tot 1969, aan zijn project New Babylon en formuleerde een futuristisch Utopia waarin de mens, niet gehinderd door problemen, spelend gelukkiger tijden tegemoet ging. Zijn werk was geheel in lijn met de ideologie van het naoorlogse vooruitgangsgeloof door een toekomstvisie op de verstedelijking uit te werken.
Strijden om voorrang
Voor Erik Sep gaan de Utopie en Dystopie, die beide de 20e eeuw beheersten, hand in hand. Als reactie voert hij in zijn werk fantasieën aan onze werkelijkheid toe en haalt hij ze op een ander punt ook weer weg. Tegenwoordig kunnen wij ons volgens Sep niet meer verschuilen achter een lonkend perspectief van toekomstig geluk en zijn we gedwongen ons wereldbeeld aan te passen, doordat het menselijk handelen onomkeerbare invloed op milieu en klimaat lijkt te krijgen waardoor geschiedenis, actualiteit en toekomst ieder strijden om voorrang.
Rondpompende data
‘In de eenentwintigste eeuw is dat verleidelijke perspectief weggehaald door de algoritmes die permanent data rondpompen, continue gegevens verzamelen, camera’s die ons op straat in de gaten houden en hun beelden verwerken in een parallelle digitale wereld waardoor je niet meer achter historische perspectieven kunt verdwijnen. Daarom is mijn stad nog steeds een 20e eeuwse stad in een niet overgereguleerde wereld,’ aldus Sep. ‘Voor mij mag de chaos nog wel even voortgaan, omdat mijn stad nog niet voltooid is. Het is geen model hoe de wereld zou kunnen zijn, maar een reflectie op de wereld waarin ik zelf leef. Ik wil bereiken dat de kijkers zullen zeggen dat ze de stad buiten anders hebben bekeken toen ze terug liepen naar het station, waardoor ze opeens heel anders op de volumes van gebouwen gingen letten. Het zijn de toevàlligheden die onze verbeelding voeden.’
Inventief materiaalgebruik
Die toevalligheden komen ook terug in het inventieve materiaalgebruik van de constructies in Neurotopia. Een analoge tijdroller, die veel weg heeft van een muziekboek uit een pianola in een tingeltangel, bedient met touwtjes de lichtjes in de stad. Er staan gebouwen die met restmaterialen en gevonden spullen uit de kringloop bijna nonchalant in elkaar zijn gezet. We zien een flatgebouw dat bij nadere bestudering bestaat uit diaraampjes waar plaatjes van gebitten op staan en we herkennen met gemak de idiote constructies van oude, vervallen industriesteden waar buizen, bruggen, kanalen, kantoren en fabrieksgebouwen als logge mastodonten onverschillig en genadeloos enig leefgenot wegduwen.
Schijnbare onmogelijkheden
Voila!… Neurotopia vat ons leven in een notendop samen, waarin de realiteit herschapen en gevuld wordt met stuiptrekkingen uit onze consumptiemaatschappij en die je al kijkend, moeiteloos toe kunt voegen aan je eigen verbeelding. Erik Sep construeert een fantasievol universum van nieuwsgierigheid, verwondering en intense levensdrift en maakt in zijn werk schijnbare onmogelijkheden mogelijk. Wij zien niet alleen zijn fantasievolle architectuur, maar wij kijken evenzo in de spiegel van een snel veranderende tijd.
Ronald Ruseler, Haarlem – oktober 2017
Bronnen:
– Gesprek met Erik Sep – Rotterdam 5 oktober 2017.
– ZELFKANT van Simon Vestdijk
uit: Dichters van dezen tijd, uitgeverij P.N van Kampen & Zn., Amsterdam
– Constant New Babylon – Aan ons de vrijheid. Gemeentemuseum Den Haag 2016
