Over de tentoonstelling Soms Veel Wereld
In 2017 onderbrak ik een reis door Patagonia in het zuiden van Argentinië en Chili en bezocht ik Antarctica. Dat continent heeft altijd op veel mensen een bijna mythische aantrekkingskracht uitgeoefend. Menig ontdekkingsreiziger is er gestrand en slechts weinigen hebben in het verleden die avonturen overleefd. Het isolement van Antarctica is uniek. Niet alleen door de enorme afstand tot de bewoonde wereld, maar ook omdat de poolkoude wordt vastgehouden door een golfstroom, die als een onzichtbare wand het continent omringt.
Ik zag veel dieren, vogels vooral en turkooizen ijsformaties met de meest surreële vormen. De stilte werd af en toe doorbroken door de knallen van brekend ijs achter de besneeuwde bergen. De wildernis gaf mij het gevoel dat ik werd opgenomen in een sereen, aards organisme. Zo groots dat je er als het ware de aarde voelde ademen. Die directe confrontatie met natuurkrachten overvalt je in verlaten oorden. Volgens de Braziliaanse schrijver Euclides Da Cunha komt op dat kruispunt de wildernis in opstand tegen de mens.
De uitgenodigde kunstenaars Sam Hersbach, Lucas Hoeben, Marianne Lammersen, Josje Peters en Robbert Weide gaan in op de vraag hoe de mens zich tot de wereld verhoudt. In de stilte van het atelier vindt het delicate proces plaats van zoeken, uitsluiten, invoegen, keuzes maken, herschikken en vooral herontdekken. In samenhang ontstaat in de tentoonstelling een tijdelijke biotoop van schilderijen, tekeningen, installaties, animatiefilms en objecten.
Sam Hersbach
Toen ik het werk van Sam Hersbach in 2017 voor het eerst op een tentoonstelling in Haarlem zag was ik meteen getroffen door zijn bijzondere schilderkunst. Hij is een echte verhalenverteller met voor ieder verhaal een andere dynamiek in zijn composities. Sam Hersbach interesseert zich vooral voor sociologische en technologische ontwikkelingen die zich momenteel aan ons opdringen.
‘Wat is mens zijn, wat is macht, wat is vrije wil?’, vraagt hij zich af. Hij zet vraagtekens bij de pogingen om van onszelf lopende goden te maken. In zijn schilderijen leveren die vragen tegenstrijdige elementen op, omdat kleine wezens bij hem groot kunnen zijn en de grote klein. Vormen onttrekken zich aan de zwaartekracht en de ‘kosmische horror’, zoals hij dat noemt, speelt zich zowel in een microwereld af als in een onbegrensd universum.
Lucas Hoeben
Achter dit personage gaat het kunstenaarsduo Karla Hoeben en Martijn Lucas Smit schuil. Het mysterie van de kunst en de standpunten die kunstenaars innemen om tot een heldere uitspraak te komen worden polemisch in kaart gebracht. Kunst is een levenswijze en vormt als zodanig onze cultuur. De Umwelt van het kunstenaarschap bepaalt mede het IK van Lucas Hoeben.
De animatiefilm van Lucas Hoeben over Joseph Beuys tijdens diens beroemde performance in gezelschap van een coyote in 1974 te New York (‘I like America and America likes me.’) illustreert die gedachte. Beuys de kunstsjamaan identificeerde zich destijds met een petroglief uit New Mexico van een man met een staf, de coyote is het gevangen roofdier uit diezelfde woestijn. Beiden zijn een aantal dagen tot elkaar veroordeeld. Is hier sprake van de begrenzing tussen leven en dood of rechtvaardigt deze confrontatie in een galerie de betekenis van kunst?
Met getekende plattegronden of betonnen afgietsels van bijna sacraal geworden kunstlocaties en twee animatiefilms is Lucas Hoeben de trait d’union tussen het aardse leven en de vormgeving van onze cultuur.
Marianne Lammersen
In haar beelden, installaties en collages stelt Marianne Lammersen zich de vraag hoe wij ons als mens handhaven in een leefomgeving die snel verandert. In het beeld Homo Faber zien wij de werkende mens, niet als tegenpool van de Homo Economicus, maar als de verwrongen vrije geest die geschakeld is tussen beide uitersten. Voor Lammersen heeft architectuur een zakelijke structuur, die je kapot kunt breken, vandaar dat elementen waar de logica overgaat in de non-vorm steeds terugkeren in haar werk. De stad ziet zij als een fase. De versmelting van techniek of het apparaat en het organisme boeit haar en het zegt meteen iets over onze menselijke maat. De transitie van de logica naar een non-vorm is belangrijk. Volgens haar kun je de stad als een schimmel zien die hardnekkig zijn weg zoekt naar het onbekende dat nog geen naam heeft. Daarom verwerkt Marianne Lammersen gebouwachtige vormen geregeld als een soort zwammen in haar kunst en toont op die manier hun natuurlijke wildgroei. In een stad van vazen wordt dat wankele evenwicht ironische ernst.
Josje Peters
Op haar eindpresentatie RijksOpen aan de Rijksacademie te Amsterdam maakte het werk van Josje Peters grote indruk op mij. Een enorm schilderij met minimale figuratie (een gebogen lichaam als een soort brug rank van rand tot rand geschilderd) domineerde de ruimte. Een belangrijk kenmerk in het werk van Josje Peters werd radicaal en compromisloos gepresenteerd. Haar olieverfschilderijen zijn ingetogen en de voorstellingen geven zich niet snel. In een bijna mystieke sfeer willen menselijke figuren zich losmaken van de verflagen waarmee de schilder hen schaakmat zet. De personages blijven anoniem en lijken op te gaan in een onbegrensde diepte. De werkelijkheid van Josje Peters komt tot leven in de ontluikende tussenwereld van compositie, verf en voorstelling. In die geheimzinnige wereld gaan ook de vragen schuil die de kunstenaar zichzelf stelt. Schilderijen hoeven niet altíjd te antwoorden, dat maken ze in dit geval juist zo fascinerend.
Robbert Weide
Een woestijn van kartonnen dozen waar een karavaan doorheen trekt is een van de meest opmerkelijke beelden die Robbert Weide heeft gemaakt. Tenminste … dat opmerkelijke ervaar je pas als je er een tijdje voor staat en ziet wat er gebeurt. Dan openbaart zich een droombeeld door inventief materiaalgebruik. Plotseling ben je als kijker op reis in een betoverende wereld. De woestijn is een wildernis waarin natuurkracht en kwetsbaarheid hand in hand gaan. In zijn fantasierijke installaties verwerkt Weide vaak een met een motortje aangedreven onderdeel. De suggestie doet het verdere werk. Brandnetels die doorgaans teer zijn, snel knakken, maar gemeen steken, zijn speels tegen de muur geplaatst. Zijn werk lijkt geïmproviseerd en luchtig gepresenteerd, maar schijn bedriegt, want zichtlijnen, als in klassieke parken met hagen en fonteinen bijvoorbeeld, zijn bepalend voor je ervaring. Dat luistert heel precies. Dat geldt ook voor deze twee installaties. Robbert Weide maakt met zijn bewogen bewegingen een broze wereld zichtbaar.
Ronald Ruseler
Mijn oeuvre kan het beste met een raamvertelling vergeleken worden. Die vertelling met vele vertakkingen begint ongeveer in 1977. Ik besloot toen om niet-stijlgebonden te gaan denken om zoveel mogelijk armslag te hebben en in volle vrijheid te kunnen werken. Die niet-stijlgebondenheid is uiteindelijk mijn stijl geworden. Galeriehouder en goede vriend Will Lutz schreef voor een andere tentoonstelling het volgende over mijn kunst:
‘Ronald Ruseler trekt er echt op uit, nieuwsgierig met in zijn hoofd de drive van een ontdekkingsreiziger. Sedert geruime tijd maakt hij, in fases, een reis om de wereld. Op zijn tochten slaat hij op wat hij ziet en ervaart. Vanuit het uitdijend archief in zijn hoofd stelt hij zijn eigen wereld samen, als een koppeling van ‘actie en werkelijkheid’. Ruseler schept zijn eigen territorium dat constant in ontwikkeling is. Zijn reis om de wereld noemt hij ʻDe Imaginaire Reis’. Imaginair omdat hij de werkelijkheid binnen zichzelf trekt en omvormt tot een gewenst beeld. Vanuit een romantische visie over verlangen en weemoed onderneemt hij een permanente zoektocht naar een harmonie van de zintuigen en een balans van geest en natuur.’
Haarlem – april 2021
Soms Veel Wereld – Espace Enny, Laag Keppel
Van 30 mei tot en met 4 juli – 2021
Deelnemende kunstenaars: Sam Hersbach, Lucas Hoeben, Marianne Lammersen,
Josje Peters, Ronald Ruseler en Robbert Weide.
Samenstelling: Enny Verhey en Ronald Ruseler
Over Sam Hersbach schreef ik eerder: http://ronaldruseler.nl/wp-tekst/over-sam-hersbach/
Over Marianne Lammersen schreef ik eerder: http://ronaldruseler.nl/wp-tekst/over-marianne-lammersen/
Over Antarctica schreef ik eerder: http://ronaldruseler.nl/wp-tekst/naar-antarctica/