De tekst volgt na de Trailer en de Film
De Trailer
De Film
Twee Vrienden – een biografische tentoonstelling
In 2016 werd bij De Vishal te Haarlem een bijzonder tentoonstellingsvoorstel ingediend. Daarin werd aandacht gevraagd voor het niet eerder vertelde verhaal van de twee te vroeg gestorven kunstenaars Herman Geerdink (1951 – 2005) en Jeffrey Zylstra (1959 – 2015 ) – ieder met een opmerkelijk en eigenzinnig oeuvre. Hierop werd de Werkgroep Twee Vrienden ingesteld, die bestond uit Erik de Bree, Stefan Kasper, Roni Klinkhamer en Ronald Ruseler.
De werkgroep stelde vervolgens Twee Vrienden – een biografische tentoonstelling samen.
Onderstaande tekst staat in de publicatie die bij de tentoonstelling verscheen.
Woord vooraf
Herman Geerdink positioneerde zich prominent in de kunstwereld, terwijl Jeffrey Zylstra de openbaarheid schuwde. Hun leven en manier van werken was feitelijk tegenovergesteld, maar op het persoonlijke vlak bleven zij dicht bij elkaar, omdat hun artistieke verwantschap de basis voor de vriendschap was. Zij waren niet alleen twee vrienden: ze waren tijdgenoten, reisgenoten en soms geliefden.
Haarlem was de uitvalsbasis voor hun kunstenaarschap. Geerdink kon zijn werk landelijk en internationaal exposeren in gerenommeerde galeries en kunstinitiatieven. Hij was in staat om van zijn werk te leven, hoe eenvoudig zijn bestaansmiddelen ook waren. Zylstra bevond zich in de periferie van wat een algemeen geaccepteerd bestaan genoemd wordt. Hoe getalenteerd hij ook was, voor hem was het leven te gecompliceerd om als kunstenaar actief naar buiten te treden.
Wat de twee kunstenaars bond was hun onvoorwaardelijke houding om kunst te maken. Geerdink als actieve participant en Zylstra als zelfkanter met een afkeer van de respectabele kunstwereld.
Bij Twee Vrienden – een biografische tentoonstelling is een publicatie verschenen. Tevens is er een film gemaakt door Marcella Kuiper over hun leven en werk. Het project Twee Vrienden toont het belang aan van beide kunstenaars als representanten van hun tijd. Hun werk heeft nog niets aan actualiteit ingeboet en kan voor nieuwe generaties jonge kunstenaars een bron van inspiratie vormen voor compromisloos kunstenaarschap, mentaliteit en soevereine kwaliteit.
Dit tot nu toe niet eerder vertelde verhaal doet recht aan kunst die blijvend een plaats verdient in het collectieve geheugen.
Herman Geerdink.
Geboren te Emmeloord 1-09-1951 Overleden te Haarlem 24-11-2005
Herman Geerdink, aanvankelijk vooral lithograaf, maakte naast zijn grafische werk veel collages en schilderijen. Hij heeft met die grafische technieken en combinaties daarvan altijd geëxperimenteerd. Zijn uitgangspunt was dat het werk de grafiek als traditionele techniek moest ontstijgen. Borduurwerk, sjabloontekeningen, touwdrukken en houtsneden werden gecombineerd tot een eigen beeldtaal. Hij ontwikkelde zodoende zijn onmiskenbaar herkenbare handschrift.
Geerdink hield er een gedreven werkritme op na. Naast zijn dagritme op het atelier, werkte hij ook vaak voor langere tijd buiten de stad, waar hij zich in een andere omgeving, omringd door de natuur vol op zijn werk kon storten. Die werkperiodes leverden steeds nieuwe invalshoeken en experimentele resultaten op.
Geerdink verbleef voor zijn werk lange tijd in Friesland, Twente, de Dordogne en op de boerderij Al Gardo in St. Anthonin-Noble-Val te Frankrijk.
Toen Geerdink te horen kreeg dat hij longkanker had, nam hij meteen, zoals hij altijd al gedaan had, het heft in eigen hand. Zijn ziekte en de beslissingen werden ingezet om tijd te winnen, de kanker klein te krijgen en om te herstellen. Alle plannen, die hij nog met zijn werk had, moesten alsnog uitgevoerd worden.
Met de snelheid van het licht begon hij een serie linodrukken te maken. Afdruk na afdruk. Dat deed hij met mooi weer buiten, zodat het linoleum zacht werd en hij niet veel kracht hoefde te zetten. Het heeft een verbazingwekkende reeks opgeleverd. Oude foto’s met familie en vrienden, herinneringen en mijmerplekken waren een reden om geduldig, in alle rust, meditatief bijna, een lino te snijden. De Mijmerplekken kregen hun vorm door foto’s te nemen op wandelingen langs zijn lievelingsplekjes in zijn onmiddellijke omgeving, de Geestgronden, zoals Woestduin, Koningsberg, Middenduin en het duinmeertje. Die foto’s werden digitaal tot zwartwit-contrasten bewerkt, zodat hij ze kon gebruiken voor zijn lino’s. Die serie is fenomenaal geworden. De terugblikken, die hij in linoleum uitsneed zijn soms bizar, want op de prenten figureren zijn eigen litho’s, oude schilderijen, de wand van het atelier met de prenten en werk van het werk. Op het laatst maakte hij een-op-een prenten, afgedrukt door Jeffrey, omdat het lichamelijk te zwaar werd. Het grote in- en uitzoomen was begonnen. Van de serie is vlak voor zijn dood het boek Een Reis verschenen.
In die laatste jaren stapte hij steeds een nieuwe periode in en verlegde hij zijn fysieke en mentale grenzen. Zijn wereld moest in beweging blijven ook als het voor hemzelf moeilijk werd. De pijngrens was hij allang voorbij. Keihard voor zichzelf, met een levenswil en werkdrift die je verbijsterde, voltooide hij een imposant oeuvre. Als beeldend kunstenaar heeft hij aantoonbaar zijn eigen plaats in de kunstwereld opgeëist. Het oeuvre van Herman Geerdink mag niet wegglijden in de tijd, omdat hij de beeldende kunst en zijn generatie een fundamentele en belangrijke dienst heeft bewezen.
Jeffrey Zylstra
Geboren 19-08-1959 te Edmonton, Alberta , Canada Overleden 6-01-2015 te Haarlem
Waar Geerdink zich met zijn werk en visie prominent in de openbaarheid profileerde, schuwde Zylstra die. Het kunstenaarschap van Jeffrey Zylstra stond haaks op dat van Herman Geerdink. Jeffrey was tegen Kunst, Kunstenaars en alles wat maar een beetje met de Kunstwereld te maken had. In het openbaar mopperde hij op dat alles en kon hij daarover behoorlijk vilein uit de hoek komen. Zijn joodse achtergrond en de jonge kinderjaren in Canada, waar hij geboren was, speelden hem, eenmaal in Nederland, van meet af aan parten. Reeds op jonge leeftijd maakte Jeffrey virtuoze tekeningen en schilderijen. Daarnaast ging hij later aan de slag met sculpturen van allerlei dieren, voornamelijk vogels. Met lege wijnpakken van de HEMA en een rol tape als basismateriaal construeerde Zylstra onwaarschijnlijk trefzekere beesten. Niet dat ze nou zo nauwkeurig nagemaakt waren, je zou zelfs kunnen zeggen dat het vrij lompe beelden waren, maar de vorm en de energie die de werken hebben zijn zo echt dat je er een kat mee in de maling kunt nemen.
Het leven en werken van deze twee kunstenaars speelde zich voornamelijk af in een tijd dat er in het beroepsmatige landschap nogal wat veranderde. De toenmalige BKR-regeling werd afgeschaft en ook de Gemeentelijke Aankopen gingen op de schop. Dit was voor veel kunstenaars in de stad een zware dobber, maar het schiep ook verbinding. Voor de meeste kunstenaars werd alles financieel stukken zwaarder nu de overheid een groot deel van de ondersteuning terugschroefde. De verschuiving van de professionalisering van het vakgebied naar de beroepspraktijk zoals we die nu kennen, viel vooral Jeffrey zwaar. Zijn leven als kunstenaar marginaliseerde mede door deze veranderende maatschappelijke druk en de daarbij komende problematiek. Dat nam echter niet weg dat hijzelf, zij het in een onnavolgbaar ritme, voortdurend met zijn eigen oeuvre aan de gang bleef.
In het toenmalige kunstenaarscafé Jeltes te Haarlem werd iedere maand een nieuwe tentoonstelling ingericht. Het werk van vaste bezoeker Jeffrey Zylstra was daar soms ook te zien. Het café was zijn thuishaven. Je kon hem daar bijna dagelijks vinden, drinkend, rokend en discussiërend, maar altijd in het gezelschap van vaste toehoorders en bewonderaars. In weerwil van zijn gewoonte om dwars te liggen had Jeffrey een innemende persoonlijkheid. Herman is altijd tot zijn inner circle blijven behoren en ondanks het feit dat ze elkaar ook in de haren konden vliegen behielden beiden een groot respect voor elkaar en elkaars werk.
Toen Herman overleden was kreeg Jeffrey het op zijn beurt steeds zwaarder, niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk. Meer en meer verschanste hij zich in zijn studio die ook dienst deed als atelier. Hij verklaarde zichzelf tot misantroop. Roken en drinken gingen onverdroten voort, maar ook zijn kunst ging onverminderd door. Vogeltjes maakte hij. Zijn kleine vriendjes. Hele vuilniszakken vol. De deur kwam hij op het laatst niet meer uit. In januari 2015 trof zijn moeder hem dood aan, liggend op de grond naast zijn stoel, met het raam wijd open.
Zes Stemmen Voor Twee Vrienden
1 (Stem)
Twee Vrienden Twee kunstenaars
Herman Geerdink
Jeffrey Zylstra
Tijdgenoten, Reisgenoten en soms geliefden.
Een niet eerder verteld verhaal
Over twee te vroeg gestorven kunstenaars.
Twee uiterst verschillende karakters, Waarbij hun artistieke verwantschap de basis voor de vriendschap was.
2 (Stem)
Het lijkt allemaal zo’n romantisch avontuur, achteraf, maar dat was het niet. Echt niet.
In die tijd telde je niet mee als je niet experimenteerde als kunstenaar. Dat werd toen van kunst verwacht, iedereen keek ernaar, onthield zich van commentaar, hield er zijn bek over en liet het over zich heen komen, de ervaring. Bewogen Bewegingen waren het, in alle opzichten.
Grenzen werden door hen opgezocht en vervaagden. Wat was leven, werkelijkheid, kunst?
En wie weet was het wel een zegen om kunstenaar te worden in de swinging sixties & roaring seventies, alles kon en moest kunnen.
Bij Herman en Jeffrey geen dovemansoren voor die tijdgeest. Als een vis in het water. Ondergedompeld in popart en popmuziek, rock & roll, new-wave en punk, zo’n onmisbare factor in hun leven, een stempel drukkend op hun kunst qua vorm en ritme, zoals ook hun eigen werk zich harmonieus en vloekend en schurend tot elkaar verhield.
3 (Stem)
Door naar hun werk te kijken kon je gewoon voelen dat het dikke vrienden waren. Zij ontwikkelden zichzelf en hun kunst in een soepel swingend tijdsgewricht. Kunst was een ruime plek toebedeeld en kon er waarlijk floreren. Kristalhelder in de lava van de tijd. De onschuld, de verdorven onschuld, de jennende schuld, de schijnheiligheid, het kunstleven als zuurstok met een door kleurstof eeuwige houdbaarheidsdatum, I scream … We all want ice cream met slagroomsoesjes, opzouten nou!
4 (Stem)
Twee Vrienden met twee levens, die haaks op elkaar stonden en desondanks de kern deelden, zeg het brandpunt, te weten een gepassioneerd en onvoorwaardelijk kunstenaarschap:
- Herman met een strak doorgevoerde discipline, zijn dagen betoverend met een vast ritueel van gefocuste handelingen, dag in dag uit, hand op de beurs die hoe dan ook gevuld was. Een harde werker.
- Foeterend op Jeffrey, met zijn geslemp, gesloer en gevloek op kunst en leven, zijn gescharrel in de marge, er lukraak maar een beetje met de pet naar gooien en dan toch voor de dag komen met kunst…. Pardon!?, …. Wèrk! Zo trefzeker zo raak.
5 (Stem)
Raken deden ze elkaar en dat bleven ze ook doen, hun werk behield ondanks alle verschillen ook beeldrijm. Meer en meer op fysieke afstand maar niet minder uit hun hart.
Jeffrey eeuwig in zijn bohemian cell boven een voormalig politiebureau en Herman in zijn atelier of hier en daar op een tijdelijk gehuurde plattelands- enclave in Nederland of Frankrijk.
Het waren twee gescheiden, botsende, schurende, versmeltende werelden in een zee van vrijheid.
6 (Stem)
Onvervaard gingen zij, naarmate de tijd verstreek, door op de door hen ingeslagen weg, dwars door roeien en ruiten. Hun pad werd kronkeliger en onbegaanbaarder.
Hun tijd werd verleden. Hun leed is geleden. Het licht, het lichte, het lichtende bleef over. Hun werk heeft niets qua helderheid en kracht ingeboet. Het zijn lichtbakens van kunst. Vuurtorens voor wie van kunst houdt. Met beelden die op het netvlies blijven branden. Dáár gaat het om!
Deze teksten zijn geschreven door:
Roni Klinkhamer en Ronald Ruseler
Het Werk
