Pachamama in zuurtjeskleuren
Een figuur met vrouwelijke trekken vermengd met die van een pompoen. Ten tijde van het Incarijk werd Pachamama in de Midden-Andes nog vereerd. Zij was de oergodin, een soort Moeder Aarde van de natuur en de vruchtbare bron van het leven. De cultus rond haar universum omvatte de zon en de maan, maar ook het water en de aarde. De riten zijn in de loop der eeuwen geleidelijk één geworden met de Christelijke gebruiken van de Conquistadores en nog steeds is de versmelting van kleurrijke culturen in onze moderniteit intrigerend.
Oerelementen en eigentijdse verworvenheden
In het werk van Melanie Bonayo is het opgaan van deze oerelementen en de meest uiteenlopende eigentijdse verworvenheden een terugkerend thema.
Het Bonnefantenmuseum, te Maastricht toont onder de titel The Death of Melanie Bonajo, een groot overzicht van haar oeuvre dat foto’s, performances, films, events, installaties, boeken en muziek omvat.
Kruisbestuiving
In het radioprogramma ‘Nooit meer slapen’ vertelde zij daar zelf over:
‘Ik ging voorheen steeds iets anders doen om mijn horizon te verbreden. Die brede kennis kan ik nu inzetten. Ik hoef niet meer één ding te kiezen, want al die diverse aspecten komen nu samen in één film. Daar zitten muziekvideo’s in die apart weer op YouTube vertoond kunnen worden. De YouTubefilms kunnen weer gezien worden als video art, die op hun beurt weer terugkomen in high art films. Het is voor mij spannend om de kruisbestuiving tussen die verschillende mogelijkheden en platforms samen te brengen. Ik kan nu grotere complexe projecten aan en ben niet meer aan één medium gebonden’.
Een elf worden
Als een totaalproject zijn alle facetten van haar kunst voor het eerst helder in een museum samengebracht. Het is geen gewone expositie geworden, maar een ervarings- en belevingsproject
vol kleur en geluid waarbij alle zintuigen worden aangesproken. Je moet er echt de tijd voor nemen om alles in je op te nemen. Als je ervoor open staat word je meegezogen in een artistiek avontuur dat je losmaakt van je eigen vertrouwde wereld. De tentoonstelling is een confrontatie met de vragen die de moderne tijd ons stelt onder het motto ‘how to unmodernize yourself and become an elf in 12 steps’.
Antwoord in beeldcollages
De films, objecten en foto’s maken inhoudelijk duidelijk waar het de kunstenaar om te doen is, want de betekenis van onze moderne, kapitalistische samenleving wordt aan een grondige analyse onderworpen. Waarom willen wij als consumenten steeds meer en meer? Welke consequenties heeft die ongekende en dwangmatige groei voor onze leefomgeving en milieu? Maakt de allernieuwste technologie ons leven niet eenzaam in plaats van aangenaam? Zijn wij nog samenwerkende, sociale en empathische wezens of worden wij uitgesloten? Welke heroverwegingen zijn van belang tussen uitputting van de natuur en de kloof tussen arm en rijk die daar het gevolg van is?
Het zijn vragen die Bojano beantwoordt met beeldcollages van vernuftig gefilmde sfeerbeelden en geacteerde of samengestelde scenes.
Bosgoden met tablet
Zij lijkt te willen terugkeren naar de oerkrachten van menselijkheid en ontrafelt luchtig, met veel gevoel voor humor, een wereld die anders ondergesneeuwd zou blijven. We zien haar (of acteurs) verkleed als sjamaan of als robot van karton die thuis oude mensen assisteert. Bosgoden zoeken met een tablet de weg terwijl beschilderde nimfen- en saterkinderen zich in een soort oerwoud uitleven op een verroeste auto. Milieu-aantaster en symbool van wegwerpverkwisting.
Bonajo: ‘Al mijn films zijn een aanklacht, maar tegelijkertijd bevatten zij een voorstel met alternatieven voor de samenleving waarin wij nu leven. Ik kan mensen ermee aanspreken op een ander niveau en hen confronteren met diegenen die uit het visuele landschap verdwijnen als ze niet meer consumeren’.
Speelse Wereld
Via een bedoeïenentent, een zwoel-roze gekleurde ruimte en een zaal in blauw neonlicht duikelen wij de speelse wereld van Melanie Bonajo in, vol knuffelpoefs en zuurstokkleuren. De wormgaten in de muren die haar kosmos visueel verkorten, maar ons, door hun afmetingen, fysiek verhinderen sneller te reizen, versterken het magisch realisme waar onze oermoeder Pachamama niet vreemd van opgekeken zou hebben.
Ronald Ruseler, juni 2018
geschreven voor Palet Magazine 369| aug/sept 2018 over de prachtige tentoonstelling van Melanie Bonajo in het Bonnefanten Museum, Maastricht > ‘The death of Melanie Bonajo’
foto’s: Bonnefanten Museum, Melanie Bonajo
Geraadpleegde bronnen:
– Bezoek aan het Bonnenfantenmuseum Maastricht – zaalbrochure, 12 juni 2018.
– De Inca’s en andere Andesbeschavingen – Maria Longhena & Walter Alva, 1999
– Nooit meer slapen, Vpro. Interview van Pieter van der Wielen met Melanie Bonajo – 17 april 2018.
